Inme, beynin bir bölgesinde, kan akisinin engellenmesi ya da beyindeki damarlardan kanin disari sizmasiyla ortaya çikan bir hasardir. \"Inme\" terimi, olayin ani basladigini vurgular. Bazen bir bas agrisi, sadece bas agrisi degildir ya da bas dönmesi ile kollarinizda ve bacaklarinizda hissettiginiz güçsüzlük sadece ne kadar çok çalistiginizin bir isareti olmayabilir.
Dengeli beslenmek için gidaya gereksinim duymaniz gibi, beyninizin de (vücudun diger bölümleri gibi) normal islevini görebilmesi için oksijenlesmis kanla beslenmesi gerekir. Yeterli miktarda oksijenlesmis kan ulasamadiginda beyin hücreleri hasar görür ya da ölür.
Kalpten beyne ve kafaya kan tasiyan damarlarda (karotis) daralma ya da tikanma, beyne ulasan kan miktarini azaltir. Daralma ve tikanmaya ateroskleroz (arter duvarlarinin kalinlasmasi) gibi birkaç hastalik yol açar. Karotis daralmasi (stenoz) için ilaç ve cerrahi tedavi mevcuttur. Tam tikanma durumunda (karotis oklüzyonu) tedavi seçenegi çok azdir.
Her iki durum da inme (yeterli kan ulasmamasi nedeniyle beyin dokusunda hasar) ya da geçici iskemik atak (birkaç haftada geçen inme benzeri semptomlar) riskini artirir. Inme, eriskinlerdeki islevsel yetersizligin birinci nedenidir. Özellikle, kan basinciniz yüksekse ya da sigara içiyorsaniz, kendinizde ya da bir yakininizda inme riski olup olmadigini doktorunuza sorun.
Karotis; kalpten kafaya ve beyne kan ulastiran ve boynun her iki tarafindan geçen büyük kan damarlaridir.
Stenoz Ve Karotis Oklüzyonu:
Arterlerin, kismen tikanmaya yol açacak biçimde daralmasina stenoz denir. Bir yag plagi ya da kan pihtisi kanin geçisini engelleyerek darlma ya da tikanmaya neden olur. Karotis oklüzyonu, karotisin beyne kan akisini azaltacak biçimde tamamen tikanmasidir.
Stenozun Saptanmasi:
Doktorunuz boyundaki karotiste ugultu (arterde anormal kan akisi sesi) olup olmadigini steteskopla saptayabilir. Karotis ugultusu karotis hastaliginin göstergesidir. Doktorunuz ultrason taramasi ya da anjiyografi ile karotiste kismi tikanma oldugunu dogrulayabilir.
Inme Ya Da Geçici Iskemik Atak Semptomlari:
Asagidaki semptomlardan biri görüldügünde hemen acil servise ulasmak için ambülans çagirin ya da doktorunuzu arayin.
o Ani görme, konusma ve denge bozuklugu
o Ani ortaya çikan uyuklama ve siddetli bas agrisi
o Ani zihinsel bozukluk ve bellek kaybi
o Bir gözde ani geçici körlük ya da baska görme kusurlari
o Kolda ya da bacakta ya da tüm vücutta uyusma, güçsüzlük ya da felç
o Ani konusma ya da yutma güçlügü
o Koma ya da nöbetler
Inme Nasil Önlenir?
o Kan basincinizi sik kontrol ettirin. Sürekli olarak yüksekse (>140/90 mmHg) kontrol altina almak için doktorunuzun önerilerini uygulayin.
o Atriyal fibrilasyonunuz ya da diyabetiniz varsa ya da kolesterolünüz yüksekse, doktorunuzun önerdigi tedaviyi uygulayin.
o Sigara içiyorsaniz, bu aliskanliginizdan vazgeçin.
o Alkol aliyorsaniz, ilimli miktarda kullanin.
o Düzenli egzersiz yapmayi günlük etkinliklerinizin önemli bir parçasi haline getirin.
Inmeyle Iliskili Risk Faktörleri:
Asagidaki durumlardan herhangi biri varsa, inme gibi ciddi tibbi sorunlara yol açmamasi için doktorunuzla görüserek tedavi uygulayin:
o Yüksek kan basinci (hipertansiyon) inmenin en önemli nedenidir.
o Arter kanallarinin daralmasi (ateroskleroz), özellikle beyne kan tasiyan arterlerde kismi tikanma (karotis stenozu)
o Kalp atisinda düzensizlik (atriyal fibrilasyon) gibi kalp hastaliklari, yüksek kolesterol (kandaki yaglarin yüksek düzeyde olmasi) ya da kalp krizi (miyokard enfarktüsü)
o Sigara içme, asiri alkol kullanimi, fiziksel etkinlik eksikligi ile sebze ve meyve açisindan yetersiz beslenme gibi yasam tarziyla ilgili etmenler
o Diyabetin neden oldugu komplikasyonlar inme riskini artirabilir.
o Inmeyle iliskili uyari niteligindeki kisa süreli belirtiler (geçici iskemik atak)
Asagidaki Durumlarda Hemen Yardim Isteyin :
Kendinizde ya da tanidiginiz birinde inmeden kuskulaniyorsaniz, hemen tibbi yardim isteyin ve ambulans çagirin. Inmeye yönelik bazi tedaviler sadece kisa zamanda tani konulup uygulanirsa yararli oldugundan, hemen tibbi yardim saglanmasi önemlidir. Inmeyle ilgili uyarilar sunlardir:
o Özellikle vücudun tek yaninda olmak üzere yüz, kol ya da bacakta uyusma ya da güçsüzlük
o Ani konfüzyon (zihin karisikligi), konusma ve anlama zorlugu
o Bir ya da iki gözde ani görme sorunu
o Ani yürüme zorlugu, bas dönmesi, denge ya da koordinasyon kaybi
o Ani ve nedeni bilinmeyen siddetli bas agrisi
Yapilmasi Gerekenler:
Uyarici belirtiler ortaya çiktiginda, hastaneye götürülmek üzere bir ambulans servisinin telefonunu arayin.
Tedavi
Karotis endarterektomisi, karotisteki tikanmayi ortadan kaldiran cerrahi bir islemdir. Inme ya da geçici iskemik atak semptomlari olan ya da olmayan, bir ya da iki taraftaki karotiste %60 tan fazla tikanma görülen hastalarda ameliyat önerilebilir. Ameliyat, tam tikanma durumunda ya da akut inmesi iyilesmekte olanlarda tavsiye edilmeyebilir.
tPA gibi pihti eritici bir ilaç, inmede acil tedavi olarak etkili olabilir. Bu ilacin etkili olmasi ve iyilesme sansini artirabilmesi için, inme belirtilerinin baslangicini izleyen ilk 3 saat içinde uygulanmasi gerekir.
Inme vakalarinin yaklasik %80 i iskemiktir (beyin arterlerinde kan pihtilarinin olusmasina bagli), geri kalanlari ise hemorajiktir (kan damarinin yirtilmasina bagli beyin kanamasi).
ABD de inme, ölüm nedenleri arasinda, kalp hastaligi ve kanserden sonra üçüncü sirada yer almaktadir ve bu ülkedeki eriskinlerde önde gelen sakatlik nedenidir. Her yil inme geçiren Amerikalilar in üçte birinin, bu hastalik nedeniyle öldügü tahmin edilmektedir.
Inme geçiren bir hastanin, hemen tani konarak hastaneye yetistirilebilmesi için, sadece risk tasiyanlarin degil herkesin, inmenin uyarici belirtileri konusunda egitilmesi gereklidir.
