kan transfüzyonlari . Bir canlidan, diger canliya kan veya kani olusturan komponentlerin aktarilmasidir. Bu nedenle sadece kan degil, plazma, trombosit, kirmizi küreler... vb. de bu kategoride ele alinir. Transfüzyon son 40-50 yil içinde oldukça gelismistir. 1665te hayvandan hayvana, 1667de hayvandan insana ve 1818de insandan insana transfüzyon denenmistir. 1930 yilinda Landsteiner ilk defa ABO gruplarini ileri sürmüstür.
1940 yilinda ise, Landsteiner ve Wiener tarafindan Rh faktörü bulunmustur. Ayni yilda Cross-match yapilmistir (alici serumuyla verici eritrosit ve verici serumuyla alici eritrositler karistirilip mikroskop altinda incelenir). Ilk kan bankasi ise, 1937 yilinda Chicagoda kurulmustur. Rh faktörü insanlarin % 15inde (-), % 85inde ise (+)tir.
Kanin Görevleri:
1. Gaz transportu
2. Hücre perfüzyonu
3. Hemostaz
4. Humoral ve sellüler immünite
5. Termoregülasyon
Kanin Depolanmasi : En önemli problem, pihtilasmanin önlenmesidir.
a. Asit sitrat, dextroz=ACD (Trisodyum sitrat halindedir). +4 Cde, 21 gün kan saklanabilir.
b. Sitrat, fosfat, dextroz=CPD: 28-35 gün
c. Heparin: 48 saat (rutinde kullanilmaz)
• Sitrat Ca baglayip pihtilasmayi önler. Dextroz ise, enerji saglar.
• ACD: 450 cc. Kan içine 67.5 cc ACD solüsyonu konur.
• Pratikte 1/5 orani kullanilir (500 cc.lik torbanin 100 cc.si ACDdir). 67,5 cc.de 17 mEq. Na bulunur. Sitrat karacigerde HCO3a dönüstürülür. Bu yüzden kan verirken bir anlamda alkali verilmis olur. CPDde kan pHsi daha düsüktür. Bu yüzden eritrosit ömrü daha uzun olur. Ama pek kullanilmamaktadir. Daha çok ACD kullaniliyor.
Depolanan kanda olusan degisiklikler:
A. Eritrosit yasam süresi: Normalde 110-120 gündür. Depolanmada bu süre çok kisadir.
ACD ile 21. Günün sonunda % 70-75i canli kalir.
CPD ile 35. Günün sonunda % 70inden fazlasi canli kalir.
14 günlük banka kani (ACD) transfüzyonundan 60 gün sonra ancak eritrositlerin % 50si canli kalir.
28 günlük banka kani transfüzyonundan sonra ise, 60. Günde bu ancak %25tir. Bu durumda bu transfüzyonun pratik yarari yok kabul edilir ve bu yüzden son transfüzyon tarihi 21. günde dondurulmustur.
B. Hb-O2 dissosiasyon egrisinde sola kayma: 2,3 DPGA nedeniyle Hb.in O2 affinitesi artar ve Hb, O2i doku seviyesinde birakmaz. Dokularda hipoksi görülür.
C. pH düsmesi: Banka kaninda pH ilk günde 7dir. Ama anaerobik metabolizma sonucu bu pH 21. Günde 6.71e iner.
D. Banka kaninda trombosit yok kabul edilir: Trombositler torba ile nakledilmelidir. Bu durumda bile ancak 6 saat korunabilir. Cam siselerde ise, trombosit yok kabul edilir. Masif transfüzyondan sonra alicida trombositopeni gelisir (masif transfüzyon=14 Ü/24 saat).
E. Koagülasyon faktörleri azalir: Fibrinojen 24 saat stabildir. F V ve F VIII, labil faktörlerdir. Depolamada azalirlar ve yok kabul edilir.
F. K seviyesi artar: Bunun nedeni, eritrosit yikimi ve intrasellüler Kun hücre disina bosalmasidir. 21. Günün sonunda K+ seviyesi 33 mEq/l olur. Bu nedenle hiperkalemik ve oligürik hastalara banka kani verilmez.
G. NH3 birikir: 120 gamadan 21. Günde 370 gama üniteye ulasir. Ösofagus varis kanamalarinda ve karaciger yetmezligi olanlarda banka kani kullanilamaz.
H. Hemoliz zamani düsüktür.
• Kan ve komponentleri:
1. Tam kan
2. Eritrosit süspansiyonu
a. Ekonomiktir. Plazmasi ve trobositleri baska hastalara verilebilir.
b. Yikanip da konursa antijenite özellikleri azalir. Allerjik reaksiyionlar minimal olur.
c. Volümü azdir. Bu nedenle kalp ve böbrek yetmezligi olan hastalarda rahatlikla kullanilabilir.
3. Donmus eritrosit süspansiyonu
4. Taze plazma
5. Taze donmus plazma: Virüs ve mikroorganizmalarin geçisi önlenir. Faktörler için kullanilir.
6. Trombositten zengin plazma
7. Trombosit süspansiyonu
8. Dinlendirilmis plazma: HBV için önemlidir.
9. Kuru plazma: Uzun süre saklanabilir.
10. Albumin ve faktör konsantreleri
11. Kuru fibrinojen.
• Transfüzyon Endikasyonlari:
Tüm dünyada yanlis kullanim vardir. Tüm transfüzyonlarin % 50sinde gereksiz kullanim vardir. Saglikli kisi 500 ml. kan kaybini çok rahat tolere edebilir. 1 litreye kadar olan kan kayiplarinda transfüzyona ihtiyaç duyulmaz.
Hb: 10, Hct: 30 civarinda ise, tek ünite kani vermeye gerek yoktur. Zaten tek ünite kan hiçbir ise yaramaz.
Kan verilirken SVB ve idrar miktari gibi bazi kriterleri kontrol etmek gerekir. Mutlaka oda isisinda verilmelidir. Bu özellikle bebek ve çocuklar açisindan çok önemli olmaktadir.
Transfüzyon baslica su üç amaçla yapilir:
1. Volüm replasmani
a. Tam kan
b. Plazma
c. Eritrosit süspansiyonu
2. Pihtilasma faktörleri replasmani
3. Albumin replasmani
Masif Transfüzyon Komplikasyonlari:
a. Trombositopeni
b. Faktörlerde düsme (özellikle FV ve FVIII)
c. pHda düsme
d. Sitrat metabolizmasi ve Ca bozuklugu (hipokalsemi)
(i) Hizli masif transfüzyon
(ii) Karaciger yetmezligi (siroz ve çocuklarda)
Bu durumlarda sitrat karaciger tarafindan metabolize edilemezse, birikir ve kan içindeki Cau baglar. Sonuçta hipokalsemi ortaya çikar. Bu nedenle hizli transfüzyonlarda, çocuklarda ve sirozda Ca da verilmelidir.
e. Hiperkalemi
• Normal Transfüzyon Komplikasyonlari:
1. Hemolitik reaksiyonlar: Siklikla grup uyusmazligi sonucu ortaya çikar. Tasikardi, hipotansiyon, hemostaz bozukluklari ve ATN ortaya çikar.
2. Non-hemolItik reaksiyonlar:
a. Allerjik
b. AnafIlaktik (Bu nedenle tranfüzyon sirasinda hastanin basinda birisi bulunmalidir.)
3. Soguk transfüzyon:
a. Hipotermi
b. Asidoz
c. Soguk aglutininler
4. Bazi enfeksiyon ajanlarinin nakli:
a. Hepatit (% 0.3-0.8)
b. Sitma
c. Syphilis
d. Gram (-)ler
e. CMV, EBV
f. AIDS
