Ilkyardimcinin bilmesi gereken ve vücudu olusturan sistemler nelerdir?
Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini saglar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi su yapilardan olusur:
• Kemikler
• Eklemler
• Kaslar
Dolasim sistemi: Vücut dokularinin oksijen, besin, hormon, bagisiklik elemani ve benzeri elemanlari tasir ve yeniden geriye toplar. Dolasim sistemi su yapilardan olusur:
• Kalp
• Kan damarlari
• Kan
Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düsünme, algilama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolasimi saglar. Sinir sistemi su yapilardan olusur:
• Beyin
• Beyincik
• Omurilik
• Omurilik sogani
Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alisverisi görevini yaparak hücre ve dokularin oksijenlenmesini saglar. Solunum sistemi su organlardan olusur:
• Solunum yollari
• Akcigerler
Bosaltim sistemi: Kani süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulmasi, zararli olanlarin atilmasi görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Bosaltim sistemi su organlardan olusur:
• Idrar borusu
• Idrar kesesi
• Idrar kanallari
• Böbrekler
Sindirim sistemi: Agizdan alinan besinlerin ögütülerek sindirilmesi ve kan dolasimi vasitasiyla vücuda dagitilmasini saglar. Sindirim sistemi su organlardan olusur:
• Dil ve disler
• Yemek borusu
• Mide
• Safra kesesi
• Pankreas
• Bagirsaklar
Hasta/yaralinin degerlendirilmesinin amaci nedir?
• Hastalik yada yaralanmanin ciddiyetini degerlendirmek
• Ilkyardim önceliklerini belirlemek
• Yapilacak ilkyardim yöntemini belirlemek
• Güvenli bir müdahale saglamak
Hasta/yaralinin ilk degerlendirilme asamalari nelerdir?
Hasta/yaraliya sözlü uyaran yada hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu degerlendirmesi yapilir. Bilinç durumunun degerlendirilmesi daha sonraki asamalar için önemlidir. Buna göre hasta/yaralinin ilk degerlendirilme asamalari sunlardir:
A. Havayolu açikliginin degerlendirilmesi:
• Özellikle bilinç kaybi olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tikayabilir yada kusmuk, yabanci cisimlerle solunum yolu tikanabilir. Havanin akcigerlere ulasabilmesi için hava yolunun açik olmasi gerekir.
• Hasta/Yaralinin yanina diz çökülür.
• Hasta/Yaralinin kravat, yakasini açilir.
• Hava yolu açikligi saglanirken hasta/yarali bas, boyun, gövde ekseni düz olacak sekilde yatirilmalidir.
• Bilinç kaybi belirlenmis ise agiz içi önce göz ile daha sonra isaret parmagi yandan agiz içine sokularak bir çengel gibi kullanilarak diger yandan çikartilmak suretiyle kontrol edilmeli, ardindan yabanci cisim varsa bir bez araciligi ile çikarilmalidir.
• Daha sonra bir el hasta/yaralinin alnina konarak, diger elin 2-3 parmagi ile çene tutularak bas geriye dogru itilip Bas-Çene pozisyonu verilir. Bu islemler sirasinda sert hareketlerden kaçinilmalidir.
B. Solunumun degerlendirilmesi:
Ilkyardimci, basini hasta/yaralinin gögsüne bakacak sekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralinin agzina yaklastirir, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapip yapmadigini 5 saniye süre ile degerlendirir.
• Gögüs kafesinin solunum hareketini gözleme.
• Egilerek yüzünü hastanin agzina yaklastirarak solunumu dinleme ve solugu yanaginda hissetmeye çalisma.
• El ile gögüs kafesinin hareketlerini hissetmeye çalisma.
Solunum yoksa derhal yapay solunuma baslanir.
C. Dolasim destegi (Kalp Masaji):
Bu asamaya kadar canlilik belirtisi yoksa hasta/yarali sert bir zemin üzerine yatirilir, derhal dis kalp masajina baslanir.
Ilk degerlendirme sonucu hasta/yaralinin bilinci kapali fakat solunumu varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diger yaralilar degerlendirilir.
Hasta/yaralinin ikinci degerlendirmesi nasil olmalidir?
Ilk muayene ile hasta/yaralinin yasam belirtilerinin varligi güvence altina alindiktan sonra ilkyardimci ikinci muayene asamasina gelerek bastan asagi muayene yapar. Ikinci degerlendirme asamalari sunlardir :
Görüserek bilgi edinme:
• Kendini tanitir,
• Hasta/yaralinin ismini ögrenir ve adiyla hitap eder,
• Hosgörülü ve nazik davranarak güven saglar,
• Hasta/yaralinin endiselerini gidererek rahatlatir,
• Olayin mahiyeti, kosullari, kisisel özgeçmisleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanilan ilaçlar ve alerjinin varligi sorularak ögrenilir.
Bastan asagi kontrol yapilir:
• Bilinç düzeyi, anlama, algilama
• Solunum sayisi, ritmi, derinligi
• Nabiz sayisi, ritmi, siddeti
• Vücut veya cilt isisi, nemi, rengi
Bas: Saç, saçli deri, bas ve yüzde yaralanma, morluk olup olmadigi, kulak yada burundan sivi yada kan gelip gelmedigi degerlendirilir, agiz içi kontrol edilir.
Boyun: Agri, hassasiyet, sislik, sekil bozuklugu arastirilir. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardi edilmemelidir.
Gögüs kafesi: Saplanmis cisim, açik yara, sekil bozuklugu yada morarma olup olmadigi, hafif baski ile agri olusup olusmadigi, kanama olup olmadigi degerlendirilmelidir. Gögüs kafesi genislemesinin normal olup olmadigi arastirilmalidir. Gögüs muayenesinde eller arkaya kaydirilarak hasta/yaralinin sirti da kontrol edilmelidir.
Karin boslugu: Saplanmis cisim, açik yara, sekil bozuklugu, sislik, morarma, agri yada duyarlilik olup olmadigi ve karnin yumusakligi degerlendirilmelidir. Eller bel tarafina kaydirilarak muayene edilmeli, ardindan kalça kemiklerinde de ayni arastirma yapilarak kirik yada yara olup olmadigi arastirilmalidir.
Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kaybi varligi, agri, sislik, sekil bozuklugu, islev kaybi ve kirik olup olmadigi, nabiz noktalarindan nabiz alinip alinmadigi degerlendirilmelidir.
Ikinci degerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapilacak müdahale yöntemi seçilir.
Olay yerini degerlendirmenin amaci nedir?
• Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldirmak,
• Olay yerindeki hasta/yarali sayisini ve türlerini belirlemek.
Olay yerinin hizli bir sekilde degerlendirilmesinin ardindan yapilacak müdahaleler planlanir.
Olay yerinin degerlendirilmesinde yapilacak isler nelerdir?
Herhangi bir olay yerinin degerlendirilmesinde asagidakiler mutlaka yapilmalidir:
• Kazaya ugrayan araç mümkünse yolun disina ve güvenli bir alana alinmali, kontagi kapatilmali, el freni çekilmeli, araç LPG’li ise aracin bagajinda bulunan tüpün vanasi kapatilmalidir.
• Olay yeri yeterince görünebilir biçimde isaretlenmelidir. Kaza noktasinin önüne ve arkasina gelebilecek araç sürücülerini yavaslatmak ve olasi bir kaza tehlikesini önlemek için uyari isaretleri yerlestirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanilmalidir.
• Olay yerinde hasta/yaraliya yapilacak yardimi güçlestirebilecek veya engelleyebilecek merakli kisiler olay yerinden uzaklastirilmalidir.
• Olasi patlama ve yangin riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir.
• Gaz varligi söz konusu ise olusabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alinmalidir.
• Ortam havalandirilmalidir.
• Kivilcim olusturabilecek isiklandirma veya çagri araçlarinin kullanilmasina izin verilmemelidir.
• Hasta/yarali yerinden oynatilmamalidir.
• Hasta/yarali hizla yasam bulgulari yönünden (ABC) degerlendirilmelidir.
• Hasta/yarali kirik ve kanama yönünden degerlendirilmelidir.
• Hasta/yarali sicak tutulmalidir.
• Hasta/yaralinin bilinci kapali ise agizdan hiçbir sey verilmemelidir.
• Tibbi yardim istenmelidir (112).
• Hasta/yaralinin endiseleri giderilmeli, nazik ve hosgörülü olmalidir.
• Hasta/yaralinin panige kapilmasini engellemek için yarasini görmesine izin verilmemelidir.
• Hasta/yarali ve olay hakkindaki bilgiler kaydedilmelidir.
• Yardim ekibi gelene kadar olay yerinde kalinmalidir.
